Een burn-out krijg je niet van de ene dag op de andere. Stress sluipt immers vaak ongemerkt je leven binnen en afhankelijk van jouw veerkracht kan je deze lang de baas. Wordt stress echter chronisch, dan begin je bepaalde symptomen te vertonen die je afzonderlijk niet altijd zelf linkt aan stress. Ik spreek dan bijvoorbeeld over fysieke klachten als spierspanning of buikpijn, slecht slapen, vergeetachtig worden. Zelfs als je dit erkent als stress, besef je vaak de zwaarte en mogelijke gevolgen er niet van. Zo vertellen veel cliënten me dat ze kampen met chronische hyperventilatie zonder er bij stil te staan dat ze eigenlijk niet meer weten hoe ze moeten ademen. De stress heeft overgenomen en automatische lichamelijke functies doen niet meer wat ze verondersteld worden te doen.
Ik zei het al, een burn-out ontstaat geleidelijk aan. Hieronder geef ik de verschillende stappen weer die telkens een nieuwe fase aankondigen.
1. Het begint met je best te doen en jezelf te willen bewijzen.
1.a Je doet extra je best.
Mensen die gevoelig zijn aan stress, hebben vaak ook een perfectionistisch kantje. Goed is meestal niet goed genoeg en leggen hun lat zodanig hoog, dat ze als het ware een poolstok nodig hebben om erover te geraken. Met inzet en je best doen op zich is niets mis, maar als je goed niet goed genoeg vindt, dan ga je je vaak teleurgesteld voelen in jezelf, terwijl je tegen jezelf aan het vechten bent. En, dat is een gevecht dat, als je het niet inziet, je niet kan winnen.
1.b Je wil jezelf bewijzen.
Je doet al meer dan je best en er komt een extra uitdaging op je pad. Een nieuwe opdracht, een extra rol, een grote klant, een opportuniteit voor een promotie,… en je wil laten zien dat jij de geknipte persoon bent voor deze job, ook al betekent dit dat je nog harder moet werken. Het kan ook zijn dat je extra hooi op je vork neemt in de privé sfeer door bijvoorbeeld te gaan bouwen of net bevallen bent en het extra werk dat dit vraagt er wel “even bijneemt”.
2. Nog harder werken
In eerste instantie lukt het je om bovenstaande ballen in de lucht te houden. Je kan alles combineren en meent dat je het onder controle hebt. Je beseft daarbij niet dat je onder stress staat. Op een bepaald moment zorgt die stress ervoor dat je minder efficiënt gaat werken, wat nieuwe stress veroorzaakt. Je komt een beetje in een tunnelvisie terecht en focust enkel nog op je to do’s.
3. Je negeert je eigen behoeften
Je wordt intussen zo opgeslorpt door je werk en alles wat je wil doen en organiseren, dat je jezelf voorbij loopt. Voor dingen die jou vroeger energie gaven en voor balans zorgden ben je nu te moe. Je gaat niet meer elke vrijdagavond met je collega’s iets drinken, je bent al wekenlang niet meer naar de yoga les geweest wegens geen tijd. En wanneer je wel tijd hebt om bijvoorbeeld te gaan joggen of iets leuks te gaan doen, kruip je liever in de zetel en wil je eigenlijk vooral slapen. Je houdt jezelf voor dat dit tijdelijk is, dat je nog eventjes moet volhouden en dat er dan terug meer ruimte komt.
4. Je belandt in conflicten
Jij, die vroeger zo geduldig was, geen lijstjes nodig had of alles onder controle leek te hebben, maakt precies plots ruzie met iedereen. Je bent kortaf tegen je partner of kinderen, toont minder luisterbereidheid op je werk en voelt je veel sneller aangevallen. Je vindt dit ook zelf vervelend, maar jouw reacties zijn sneller dan je zou willen.
5. Wat waren mijn waarden ook alweer?
Jij, die het vroeger zo belangrijk vond om dagelijks vers te koken, om je kinderen te helpen bij hun huiswerk, om toch minstens 1 keer per week zelf aan de schoolpoort te staan of die date night met je partner echt een must vond, werkt nu regelmatig over, steekt een pizza in de oven en bent te moe voor een etentje wanneer je partner voorstelt om een babysit te boeken.
6. Je ontkent de problemen
Je omgeving ziet dat jij niet helemaal goed in je vel zit en vraagt al eens of je niet teveel aan het doen bent. Nee hoor, je krijgt het allemaal wel voor elkaar. Het is gewoon extra druk op dit moment, de baby slaapt niet door, die ene collega is uitgevallen en jij moet dat werk overpakken. Het wordt vast snel weer beter dus je houdt nog wel even vol. Niks aan de hand dus. Diep vanbinnen voel je wel dat dit niet klopt, maar een innerlijk stemmetje zegt dat je niet flauw moet doen en dat andere mensen dit toch ook kunnen.
7. Terugtrekken
Het begint teveel te worden. De vermoeidheid is intussen toegenomen en je hebt je sociale contacten laten verwateren. Intussen vraagt niemand je nog mee naar de film, want je zegt al maanden nee. Je wereld bestaat al maanden of soms zelfs jaren enkel nog uit de cocon van je huis en je werk. Voor andere zaken heb je geen energie. Je kan er zelfs de interesse niet meer voor opbrengen. En die emoties, wat is dat toch plots met al die huilbuien? Je voelt je eenzaam en tegelijkertijd wil je vaker alleen zijn.
8. Duidelijke gedragsveranderingen
Je omgeving kan er niet meer naast zien. Je loopt geïrriteerd en gestresseerd rond, bent moe, moet vanalles van jezelf maar stelt ander gedrag dan wat men van jou gewend is. Je eet ongezonder, sport niet meer, bent nog zelden vrolijk en soms niet aanspreekbaar. Je staat niet open voor de goedbedoelde commentaar van mensen in je omgeving, die voorzichtig vragen of je toch geen gas moet terugnemen.
9. Depersonalisatie
Je breekpunt is bereikt. Je zet al jaren door, doet zo je best en toch lijkt het niet genoeg. Je hebt jezelf verwaarloosd gaandeweg en vraagt je intussen af wie jij eigenlijk bent. Je voelt je niet meer jezelf, je interesses zijn weg en het enige wat je nog ziet zijn de hindernissen op je pad. Je wil terug zijn zoals vroeger, maar ja, wie was dat ook alweer?
10. Innerlijke leegte
Je bent op. Eenzaamheid, huilbuien, boosheid,… je wordt overweldigd door vermoeidheid en emoties en weet niet meer wat je nu moet doen. Zelf hulp zoeken voelt als een hele opdracht en naar de dokter gaan, pff, die kan toch niet helpen.
11. Opgebrand
Daar is dan het gevreesde woord: burn-out. Je lichaam is op, je fysieke klachten en vermoeidheid verhinderen je om door te blijven gaan en emotioneel voel je jezelf een wrak. Je moet rusten van de dokter, maar hoe doe je dat? En wat dan met je gezin? En met de collega’s die je in de steek laat? Gelukkig verwijst de huisarts je door naar een burn-out expert. Iemand die jou kan helpen om te accepteren dat je op dit punt beland bent, die jou kan helpen om rust te nemen en jou stap voor stap in jouw herstel kan begeleiden.
Als psychotherapeut en als stresscoach, zie ik veel mensen pas hulp zoeken vanaf fase 9. Je bent dan al een hele tijd op weg richting burn-out en je herstelproces gaat meerdere maanden tot soms zelfs jaren duren. Je hebt roofbouw op je lichaam gepleegd en kan dat niet op korte tijd terug herstellen. Laat het dus zover niet komen en ga preventief te werk. Negeer stress niet maar zie het als een startpunt om te leren omgaan met grenzen stellen, te bepalen wat jij wil en er vanuit jouw behoeften mee om te leren gaan. Kies voor doseren, voor een evenwicht tussen inspanning en ontspanning en ga hiervoor in begeleiding.
De coaches bij K-onsult kunnen en willen jou hier alvast bij helpen. Neem een kijkje op https://k-onsult.be/diensten/aanbod-voor-particulieren/ en kies voor therapie, life coaching of loopbaanbegeleiding. Zodat jij weer de regie over je eigen leven kan nemen.
Karine Van Oosterbos
